دانش اندوزی و خشونت ورزی

تفكر درباره‏ى چگونگى رشد و تعالى جامعه‏ى مسلمين و راه‏كارهاى مناسب آن، ذهن و انديشه‏ى هر مسلمانى را به خود مشغول مى‏دارد، و در اين مسير تاكنون كتاب‏هاى «روحانيت و رهبرى»، «حوزه؛ چالش‏ها و طرح‏ها»، «علماى راستين؛ رهروان پيامبران» از حضرت آيت اللّه‏ نكونام (مد ظله العالى) نشر يافته، اما در اين كتاب كه چهارمين دفتر از اين نوع نوشته هاست و در قالب مصاحبه و گفت‏وگو با روزنامه‏ها و نشريات روز در چند بخش و با موضوعات زیر:

بيدارى طبيعت با ظهور يك حقيقت، امام حسن عسكرى عليه‏السلام و زمينه‏سازى براى عصر غيبت، حوزه‏هاى دينى و آسيب‏هاى آموزشى، جايگاه حوزه‏هاى علميه در نهضت توليد علم و جنبش نرم‏افزارى و كاستى‏ها و بايستگى‏هاى آن، استخاره در نگاهى آسيب شناسانه، مفهوم گناه و بازتاب‏هاى آن در زندگى، زن، عفاف و آزادى، معرفى چند اثر از آيت اللّه‏ نكونام، پاپ؛ خشونت‏ورزى در بيانى خردپسند؛

انجام شده است، معظم‏له از بايسته‏هاى نظام آموزشى حوزه‏هاى علميه جستارگشايى مى‏كند و به اين پرسش‏ها پاسخ مى‏دهد: آيا متون و دروس حوزوى پاسخ‏گوى نيازهاى بشر امروزى است؟

آيا دروس خارج مرسوم در حوزه‏هاى علميه‏ى امروز استانداردهاى لازم آموزش را دارد؟

آيا اصل هدف‏مندى در طلاب علوم دينى رو به ضعف و كاهش ننهاده و راه‏كارهاى تقويت اين اصل چيست؟

چه آسيب‏هايى حوزه‏ى علميه را از نظر علمى و اخلاقى تهديد مى‏كند؟

بايسته‏هاى رويكرد حوزه‏ى علمى به‏موضوع جنبش نرم‏افزارى و توليد علم چيست؟ حوزه‏هاى علميه در توليد فكر و نظريه‏هاى علمى چه جايگاهى دارند؟

در نظريه‏پردازى، مرز ميان «ابداع» و «بدعت» چيست؟

آيا درست است كه گفته شود از آن‏جا كه ساختار متون يا علوم حوزوى؛ به‏ويژه فقه، فردى است نمى‏تواند پاسخ‏گوى روابط اجتماعى باشد و بسيارى از مسايل حل ناشده‏ى ما به همين نقص باز مى‏گردد؟

صاحبان انديشه و علم در حوزه چگونه مى‏توانند به قدرتى علمى دست يابند كه بتوانند دولت اسلامى را با نظريه‏ى خود يارى دهند؟

چگونه مى‏توان فضاى تضارب آرا و ديدگاه‏ها را در حوزه فراهم كرد تا نخبگان حوزه در فضايى سالم، آراى يك‏ديگر را بررسى و نقد كنند؟

آيا دانش بشرى و شرايط زمان و مكان در تغيير مصاديق گناه مؤثر است؟

برخى از گناهان، چنان كه در شريعت مطرح شده است عواقب سختى دارد، براى نمونه، باعث تنگى معيشت يا مانع استجابت دعا مى‏شود و يا حتى بلايا و مرگ ناگهانى را به دنبال مى‏آورد، اين امر چگونه قابل تبيين است و چرا شمارى از گناهان چنين نتايجى دارد؟

شيوه‏ى برخورد عالمان و مبلغان به مسأله‏ى گناه چگونه است و آيا اين شيوه و نحوه‏ى برخورد با آن مناسب است يا خير؟

در مصاحبه‏اى ديگر ويژگى‏هاى كتاب «زن؛ مظلوم هميشه‏ى تاريخ» و برخى از نوآورى‏هاى آن موضوع گفت‏وگوى روزنامه‏ى خراسان با استاد فرزانه حضرت آيت‏اللّه‏ نكونام (مد ظله العالى) است و نوشته‏اى كه اين روزنامه در معرفى برخى از آثار معظم‏له دارد، بخش دانش‏اندوزى اين كتاب را پايان مى‏برد و مصاحبه‏ى «پاپ؛ خشونت ورزى در بيانى خردپسند» به جايگاه رأفت و خشونت در اسلام مى‏پردازد و سخنان پاپ را نقد مى‏كند. پاپ بنديكت شانزدهم، خواسته بود از طريق نقل قول‏هاى جهت‏دار از مناظره‏ى امپراتور بيزانس در قرن چهاردهم ميلادى با يك انديشمند ايرانى، ضمن آن كه از واكنش‏هاى احتمالى جلوگيرى كند، به همين بهانه، مفهوم «جهاد» و «عقلانيت» در اسلام را به چالش بكشد؛ اما اين كار بسيار خام دستانه صورت گرفت و همين امر باعث شد كه در اين گفت‏وگو مفهوم عقلانيت در اسلام و موارد مطرح شده از سوى پاپ مورد بحث و بررسى قرار گيرد.

اما دو مصاحبه‏ى نخست، نوآورى امام حسن عسكرى عليه‏السلام در ايجاد گسستگى در جريان تاريخ و راز و رمز آرامش ايشان و نيز شيوه‏ى جمع اعياد ملى كه با عزادارى‏هاى سنتى پيوند مى‏خورد را توضيح مى‏دهد.