اصول و قواعد تبليغ دينى

کتاب حاضر به تبيين سى و پنج اصل از اصول تبليغ دينى مى‏پردازد و برخى از بايسته‏ها و آسيب‏هاى تبليغ دين در عصر حاضر را بر مى‏رسد. موضوع اصول این نوشتار چنین است:

تبليغ دين؛ شايسته‏ى اولياى الهى، مبلّغ دينى بايد در همه‏ى جهات وارث انبيا باشد، تربيت اجتماعى، عقلانى و ربوبى مبلغان، مبلغ بايد طلبه باشد و نه آخوند، توجه به چهره‏ى عام و خاص اسلام در تبليغ، آيات قرآن كريم؛ محور سخن، دورى از تنگ‏نظرى و حصر مبلغان بر چند دانش، درس‏گفتار بودن سخنرانى‏ها، آموزش محورى منابر، نفى اصالت شور و نهادينه ساختن حقيقت انديشه‏ورزى، سخن گفتن بر مبناى شأن و تخصص علمى، لزوم پيرايه‏شناسى، تبليغ با برد قلب و نه مغز، حقيقت مهرورزى و نرمى در تبليغ دينى، داشتن قدرت شگرد در تبليغ، شيوه‏هاى سخن‏رانى، لزوم آراستگى مبلّغ دينى، پرهيز از عافيت‏طلبى در تبليغ، اقتضايى بودن تبليغ و اهتمام به تبليغات چند رسانه‏اى، نويسندگى به همراه ويراستارى دقيق، عمل به رسالت؛ نه امساك يا ديگرانگارى، پرهيز از دولتى شدن تبليغ دينى، ابتناى هر چيزى حتى مرجعيت بر تبليغ، لزوم مستقل و به‏روز بودن حوزه، لزوم برخورد علمى با نظريه‏پردازان منتقد، تبليغ براى توده‏هاى فقير و جوان، احتياط از حاشيه‏نشين‏ها در تبليغ، دورى از تنگ‏نظرى و خودخواهى و دورى از ريا و سالوس، دورى از استبداد و خشونت، جنگ فرهنگ‏ها و تبديل تهديدها به فرصت‏ها، اصل بر تربيت نيروى عالم و نه مبلّغ خام، هر كس در جاى خود و براى خود هزينه شود، تأثير نپذيرفتن از سلام و صلوات ديگران، مخالفت نكردن با سنت‏ها و امور طبيعى.

در اين كتاب گفته مى‏شود كه تبليغ دينى نخست وظيفه و شايسته‏ى پيامبران و اولياى الهى است و كسى كه مى‏تواند در ارض ملكوت با آنان هم‏نفس شود بايد بر اين مهم اقدام نمايد وگرنه در تبليغ به جاى آن‏كه مردم را به دين علاقمند سازد، سبب دين‏گريزى آنان مى‏شود. مبلّغ دينى بهتر است داراى قدرت اجتهاد و استنباط باشد يا بتواند نظرات دقيق و تخصصى را از غير آن تشخيص دهد. وى بايد توجه داشته باشد كه اسلام داراى دو چهره‏ى عام و خاص است و با توجه به مراتب نفس آدمى، وى بتواند مرتبه‏ى هر كس را از لحاظ روحى به دست آورد و متناسب با آن از چهره‏ى عام و خاص دين بگويد. هم‏چنين در تبليغ، مهرورزى و نرمى يك حقيقت است و نه يك اصل تا خشونت و تندى فرع آن دانسته شود.

در تبليغ اصالت با نهادينه ساختن حقيقت انديشه‏ورزى و تفكر است و استفاده از شور و احساس امرى فرعى و تبعى است. هم‏چنين محتواى منابر بايد درس‏گفتار باشد. از آن‏جا كه مردم از تبليغ دولتى خوشايندى ندارند بايد از دولتى شدن تبليغ دينى پرهيز كرد و مبلغان به‏گونه‏ى مردمى بايد وارد ميدان تبليغ شوند بدون آن‏كه چشم‏داشتى مادى از تبليغ دين داشته باشند. آنان نبايد لقمه از خون سيدالشهدا عليه‏السلام بر گيرند.

در تبليغ، بايد قدرت شگرد داشت و بتوان خود را با موقعيت‏هايى كه به صورت ناگهانى پيش مى‏آيد وفق داد و خود را نباخت. تبليغ بايد با برد قلب انجام شود و نه با برد مغز. تبليغ بايد از دل برآيد تا بر دل نشيند. مبلّغ دينى افزون بر پالايش نفس و داشتن صفاى باطن بايد ظاهرى آراسته و تميز داشته باشد. هم‏چنين وى در تبليغ از هرگونه عافيت‏طلبى و رفاه بايد دورى نمايد. تبليغ امرى اقتضايى است كه مى‏تواند هم خير باشد و هم منشأ فساد و شر گردد.

در عصر حاضر بايد به تبليغات چندرسانه‏اى (مولتى مديا) اهتمام داشت. البته، در اين ميان، نويسندگى به همراه ويراستارى دقيق؛ بهترين شيوه‏ى تبليغى و اصل در تبليغات چندرسانه‏اى است. سخن گفتن بر فراز منابر بايد بر مبناى شأن و تخصص علمى سخنرانان باشد و آنان نبايد وارد محدوده‏هايى شوند كه از تخصص آنان بيرون است. يكى ديگر از اصول تبليغ اين است كه اصل در تبليغ، عمل به رسالت است و نه امساك يا ديگرانگارى. هم‏چنين اصل ديگرى كه بسيار حايز اهميت است اين است كه محتوا بايد مبتنى بر پيرايه‏شناسى باشد.

در اين كتاب، از تربيت اجتماعى، عقلانى و ربوبى مبلغان سخن گفته‏ايم و بر لزوم برخورد علمى و فرهنگى با نظريه‏پردازان منتقد يا مخالف تأكيد ورزيده و نمونه‏اى از آن را به مناسبت در اين كتاب آورده‏ايم. اميد است اين كتاب، براى جامعه‏ى مبلغان دينى كه مهم‏ترين مسؤوليت را در عصر حاضر بر عهده دارند مفيد آيد.