زنجيره‏ى برابرى و سلسله‏ى ستم‏گرى

موضوع كتاب حاضر عدالت و برابرى و بررسى راه‏كارهاى حصول و تحقق آن با دورى از هر گونه ظلم و ستم است. این نوشتار که از شصت قسمت با عنوان «زنجیره» تشکیل شده است به موضوعات زیر می پردازد:

معناى عدالت

كمال؛ وصفى ويژه و خاص هر پديده

صراط عدالت

دورى از زشتى‏ها

لزوم حفظ تعادل در كمال‏يابى

تماميت كمال

قوت و ضعف نيروهاى چهارگانه

انسان كامل

امام عاشقان

اقتدار خداآموز

انس با حضرت غيب

باطن؛ معيار صدق و كذب كار

باطل بى رونق

مدعيان عدالت‏طلبى

زندگى شفاف رهبرى

نگاه مرحمتى

عدالت قهرى؛ آسيب‏پذيرى از دست رونده

فقرزايى بى‏درد

محاسبه از سرمايه‏داران

ناامنى و فرار سرمايه

طراحى درست و جامع و اجراى مقتدرانه

عدالت در زمينه‏ى حقوق و مزايا

اهمال در اجراى قانون

عدالت در اجراى كنترل نسل

كنترل نسل كارگزاران

برخورد مقتدرانه و متوالى با كارگزاران فاسد

عدالت در برخورد با نظريه‏پردازان

اسراف در تبليغات انتخابات با

عدالت در شعار و تبليغات

عدالت در آفرينش آدميان در عين تمايز آن‏ها

دورى از نااميدى در مسير عدالت‏طلبى

تحقق عدالت با تخصص‏محورى در كارها

بى‏كارى و ظلم به جامعه

عدالت در نديدن برخى از منكرات

عدالت در گرفتن شاخ‏دارها

عدالت با ريشه‏يابى بزه‏كارى

عدالت با رتبه‏بندى گناهان و جرم‏ها

عدالت در اجراى عدالت

اجراى عدالت و توجه به تفاوت

تفاوت مرتبه در مستحب و واجب

اختلاف در حكم

نقش زبان در عدالت

بالانشين‏ها و پايين شهرها

نفى عدالت اجتماعى

توجه همه‏جانبه‏نگر

دو ديدگاه در قضاوت و عدالت محورى

قاضى عدالت‏طلب

عدالت قاضى در قضاوت

عدالت وكيلان

مقلد عادل

فقدان واقع‏بينى در فتوا

فقاهت و قضا

نياز قضا

صفا و انصاف قاضى

شروع عدالت از عالمان و متوليان دينى

يد داشتن مجتهد عادل

علم، اجتهاد و تقليد

رعايت مناط در استنباط حكم

عدالت مجتهد در نشر رساله و دادن شهريه

عدالت شيخ انصارى رحمه‏الله

عدالت علامه‏ى حلى رحمه‏الله

اشك و فتوا

ضعيف‏ترين دوره‏ى فقه

اخلاقيان براى قواى آدمى حد وسطى ميان افراط و تفريط قايل شده‏اند كه آن را عدالت نام نهاده‏اند. از آن‏جا كه آنان براى آدمى سه قوه و نيرو باور دارند كه با نيروى اراده و با حفظ عدالت برآمده از تركيب اين سه قوه به كمال مى‏رسد، بر اين اساس حد وسط آن با دو طرف افراط و تفريط آن دوازده عنوان را پديد مى‏آورد كه در مجموع، هشت عنوان آن انحراف و بزه يا ناهنجار شناخته مى‏شود كه ما در اين نوشتار از مجموع آن‏ها ـ كه فضايل و رذايل اخلاقى را رقم مى‏زند و سبب حصول ملكه‏ى عدالت مى‏شود ـ سخن مى‏گوييم.

حكمت، شجاعت، عفت و عدالت چهار حد وسط سه نيروى آدمى و نيز تركيب اين سه نيرو با هم است.

بايد دانست نيروى حكمت را نفس ملكى و قوه‏ى ناطقه نيز مى‏گويند. اين نيرو در معقولات نظر و تأمل دارد.

نيروى غضب را نفس سبعى و درنده گويند. اين نيرو بر امور هولناك و چيرگى بر ديگران اقدام مى‏كند و حس برترى‏طلبى را به آدمى تلقين مى‏نمايد.

نيروى شهوت كه نفس بهيمى نام دارد امور شهوانى و ميل به غذا و لذت‏طلبى را در انسان زنده نگاه مى‏دارد.

علم و حكمت از توابع نيروى ناطقه، حلم و شجاعت از توابع نيروى غضب، عفت و سخا از توابع نيروى شهوت، و تركيب اين سه نيرو در حال اعتدال سبب پديد آمدن عدالت مى‏گردد.

اما دو جهت افراط و تفريط حكمت، جربزه و جهل است. جهت افراط؛ يعنى جربزه مانند: دانستن رقص بر سر انگشت شست پا توسط رقاصان است كه نيازمند كوشش فراوانى مى‏باشد و جهت تفريط آن مانند ندانستن مسايل عادى شرعى يك مسلمان است كه از توابع جهل است.

طرف افراط شجاعت، تهور است؛ مانند: داوطلب شدن براى مسابقات پرخطرى كه هيچ غايت عقلايى ندارد. تفريط آن جبن و ترس است؛ مانند: ترك امر به معروف و نهى از منكر و ديگر كوتاهى‏هاى مذهبى و عقلايى.

عفت كه طرف افراط و زياده‏ى آن «شره» نام دارد؛ چون بى‏عفتى‏هاى زنانه و مردانه، و تفريط آن خمودى است؛ مانند: تاركان دنيا و چله‏نشينانى كه هدفى عقلايى ندارند.

اما طرف افراط عدالت، ظلم است؛ همانند سلسله‏ى ستم‏پيشگان، و تفريط آن انظلام و ظلم‏پذيرى ضعيفانه است؛ هم‏چون ظالم‏پروران به ظاهر آراسته‏ى كليسا و خانقاه.

حد وسط اين نيروهاى چهارگانه، اعتدال و راه مستقيم است و طرف‏هاى انحرافى آن جز باطل چيزى نيست كه كتاب حاضر سعى مى‏نمايد با حصر توجه به عدالت، شيوه‏ى تحصيل و نهادينه نمودن آن را در افراد و جامعه در طى زنجيره‏هايى دانشى سازد. زنجيره‏هايى كه حتى با مفقود شدن يك حلقه‏ى آن، عدالت از دست مى‏رود و تلاشى كه در اين زمينه انجام گرفته است نافرجام مى‏ماند.

برخى از مباحثى كه در اين كتاب در راستاى اجراى سالم عدالت ارايه مى‏شود عبارت است از اين‏كه هر كسى را كمالى ويژه است و عدالت آن است كه آن شخص را به كمال ويژه‏ى او رساند. در اين مسير بايد حفظ تعادل در كمال‏يابى داشت و عدالت را در اجراى عدالت رعايت نمود. اجراى عدالت نياز به اقتدار دارد در عين حال كه عدالت قهرى امرى آسيب‏پذير، از دست رونده و ناپايدار است. براى اجراى عدالت در جامعه بايد از سرمايه‏داران محاسبه نمود. هم‏چنين با كارگزاران فاسد برخورد مقتدرانه و متوالى داشت. اسراف در تبليغات انتخابات با پول شويى و بى‏عدالتى و دورى از نااميدى در مسير عدالت‏طلبى، تأكيد بر تخصص‏محورى در كارها و تحقق با نديدن برخى از منكرات و دورى از ضعيف‏كشى و ريشه‏يابى بزه‏كارى و برخورد با روؤساى باندهاى قدرت، نفى عدالت اجتماعى و عدالت در قضا و فتوا از ديگر مباحث اين كتاب است كه اميد است خوانندگان محترم را مفيد و كارآمد آيد.