پيش‏گفتار

الحمد للّه‏ ربّ العالمين، والسلام والصلوة على محمّد وآله الطاهرين، واللعن الدائم على أعدائهم أجمعين.

دانش موجود در حوزه‏هاى علمى به‏طور كلى به سه دسته تقسيم مى‏شود كه عبارت است از: علوم منقول و ظاهرى، علوم معقول و در آخر، علوم حقيقى و تمام باطنى كه هر يك داراى ويژگى‏هايى است و در تمامى دوران حيات علمى حوزه‏ها كم و بيش به قوت خود باقى بوده است.

البته، عالمان به علوم حقيقى و باطنى در شماره بسيار اندك مى‏باشند و در طول تاريخ خود، رو به تنزل و ضعف داشته‏اند؛ ولى با وجود استعداد و حصول شرايط و تهيه‏ى مبادى براى عده‏اى كه چندان نيز كم نبوده‏اند، كيفيت بسيار بالا و عميقى را دارا بوده‏اند.

فقه، اصول، كلام و ادب از علوم صورى و ظاهرى است و منطق، فلسفه، هيأت و رياضيات از دانش‏هاى فلسفى، و عرفان، نجوم، علوم

(صفحه ی 13)

*********

غريبه، تصرفات نفسانى و يافته‏هاى باطنى و شهودى در زمره‏ى علوم به تمام معنا باطنى است.

عده‏اى به‏طور نسبى، بسيارى از فنون و علوم را به حقيقت و يا به ادعا و مجاز دارا بوده‏اند و گاهى نيز رشته‏اى از اين علوم بر ديگر رشته‏ها غلبه مى‏نموده و موقعيت و خصوصيات افراد و زمان‏ها در رشد يا انزواى اين گونه علوم و فنون دخالت ويژه داشته است.

عرفان كه از علوم باطنى به شمار مى‏آيد، خود داراى دو بخش نظرى و عملى است. عرفان نظرى، مقامات، حالات و منازل عارفان را براى روندگان اين راه ترسيم مى‏نمايد و عمل‏هاى بايسته در هر مرتبه را به آنان مى‏شناساند و آن را به صورت مدرسى بيان مى‏كند اما عرفان عملى حركت در اين راه است كه دل را به صفاى معنويت باطنى روشن مى‏كند.

عالمان به عرفان نظرى ممكن است در جهات باطنى و عملى موفقيت‏هايى يافته باشند و كم و بيش اين گونه افراد در حوزه‏ها همانند بيرون از حوزه‏ها به‏چشم مى‏خورند؛ گرچه اهل تزوير و ادعا در خارج از حوزه بسيار وجود دارد.

عالمان به دانش‏هايى چون رمل، اسطرلاب، جفر و علوم غريبه كم‏تر يافت مى‏شوند و در بعضى از زمان‏ها اين دانش‏ها به انزوا و انقطاع كامل كشيده شده و يا در خفا و پنهانى مانده است و گاه برخى آشنايى با آن را به دروغ ادعا مى‏كرده‏اند.

با آن كه اثرات عملى احكام نجومى و يا رياضى و رمل بدون صفاى باطن حاصل نمى‏شود، اين دانش‏ها بيش‏تر جهات فنى، علمى و نظرى را در بر دارد و نبايد آن را از علوم باطنى دانست.

(صفحه ی 14)

*********

رياضيات و هيأت با هم هماهنگى كامل دارد و هيأت به رياضيات نيازمند است و نه به عكس، گذشته از آن كه علم هيأت، اشتباهات علمى و فنى بسيارى دارد، اما رياضيات چنين نمى‏باشد.

آشنايان به علوم رياضى و نجوم كم‏تر مى‏توانند از اين دانش‏ها در راه‏يابى به غيب استفاده برند، جز عده‏اى اندك كه در اين راه بسيار موفق بوده‏اند و كسانى كه بر اين گونه مطالب احاطه دارند، به‏خوبى و با اقتدار تمام راه ورود به عوالم ديگر را از اين طريق براى خود هموار مى‏ديده‏اند.

رسيدن به ديگر علوم باطنى و حقيقى زمينه‏هايى از رياضت‏هاى نفسانى و عبادت و تهذيب نفس و روح را لازم دارد و اين گونه معانى و حقايق از تمامى دانش‏هايى كه گذشت برتر است؛ هرچند كم‏تر نصيب كسى مى‏گردد و تا به امروز كه مى‏شود گفت اين دانش‏ها مهجور مانده است و كسانى كه خود را در اين گونه معانى و حقايق آشنا احساس مى‏كنند، از هر كس و هر چيز چون پرنده‏اى گريزانند و در پنهانى كامل به سر مى‏برند و نَمى از درياى كمالاتشان نيز ظاهر نمى‏گردد.

اكتساب اين گونه حقايق و معانى به صفاى نفسانى و استعداد كامل نياز دارد و افزوده بر آن، هرگز بدون رياضت و تهذيب نفس بهره‏ى كسى نمى‏گردد. البته، تنها امور گفته شده شرط كافى در رسيدن به اين علوم نمى‏باشد و عنايات الهى و دولت اسمايى نيز شرط لازم آن است. در ميان اين حقايق و معانى مى‏توان به علم «منايا»، «بلايا»، «فراست» و «تعبير» اشاره كرد.

علم «منايا» و «بلايا» همچون مفاهيم جابلقا و جابلسا رشته‏اى دراز دارد و زمينه‏هاى ثبوت و اثبات آن مقام مناسب و مفصلى را مى‏طلبد كه

(صفحه ی 15)

*********

اين نوشتار در مقام بيان آن نيست و آنچه همت بر بيان آن است، يادكرد از علم «تعبير»، «فراست» و «تأويل» است و از اين رو دو فصل نخست اين كتاب به بيان اصول علم رؤيا ويژگى دارد و فصل سوم به معرفى علم فراست مى‏پردازد و فصل چهارم علم تأويل و تفاوت آن با علم تعبير را بر مى‏رسد.

علم «تعبير» از كمالات بلند باطنى انسان است كه به دهش الهى وابسته بوده و نتيجه‏ى صفاى باطن و رياضت‏هاى سخت نفسانى است و جز براى اندكى آن هم به‏طور نسبى و با كم و كيفى مختلف حاصل نمى‏گردد. علم «فراست» نيز اگرچه چنين زمينه‏هايى را لازم دارد و از كمالات برتر انسانى است و در كم‏تر كسى به‏خوبى آشكار مى‏گردد، در ميان افراد عادى نيز كم و بيش و گه گاه و به‏ندرت يافت مى‏شود؛ هرچند بسيارى ادعاى دارايى چنين معانى را دارند.

قداست و زيركى به معناى خاص آن در صورت رياضت و تهذيب باطن و تمرين و درس و بحث و تعليم و تعلّم فزونى مى‏يابد تا جايى كه مؤمن به مقام «ينظر بنور اللّه‏»⁽¹⁾ مى‏رسد و وى اين معانى را در خود به صورت محسوس مى‏يابد و صفات «وجه الارض» را در لابه‏لاى دل به آرامى باز مى‏يابد و دل آرامى را در لابه‏لاى تمامى چهره‏هاى نگران به تماشا مى‏نشيند و دل و باطن هر كس را به صورت وى مى‏شناسد و از صورت به دل وى راه مى‏يابد.

اين گونه علوم با آن كه كميت چندانى در ميان افراد و عموم جامعه ندارد؛ ولى بر اثر كيفيت بالا و اقتدار و توانمندى بالاى آن هميشه

1ـ المجروحين، ج3، ص33.

(صفحه ی 16)

*********

موقعيت خود را در انديشه و خاطرات آدمى حفظ نموده و هيچ گاه به فراموشى سپرده نشده است و با آن كه كم‏تر كسى اين گونه حقايق را مى‏يابد؛ اما وجود آن در بسيارى از افراد از شهوات و خواسته‏هاى نفس آنان نمى‏كاهد، و تنها اندكى از دارندگان آن هميشه زنده، تازه و سرشار از پويايى مى‏باشند.

كسانى كه مى‏خواهند به دنبال اين گونه حقايق و معانى بروند، بايد به‏طور جدّ از طهارت مولد، صفاى باطن، حسن ظاهر و سوخت و سازهاى درونى و در رأس تمامى آن از عنايات الهى برخوردار باشند وگرنه راه به جايى نمى‏برند و سودى جز زحمت بى‏حاصل نصيبشان نمى‏گردد؛ اگرچه زحمت هيچ كس در هر صورت از بين نمى‏رود و كسانى كه با نواقص اساسى به دنبال اين گونه راه مى‏روند از اطلاعات فراوان و خواص عمومى و ثمرات جزيى بى‏بهره نمى‏گردند؛ همان‏طور كه صاحبان استعداد و دارندگان شرايط نيز هرگز بى‏نياز از استاد و مربى دل سوخته و دل‏سوز نمى‏باشند، به‏ويژه در عصر غيبت و دوران جدايى از صاحبان وحى و عصمت عليهم‏السلام كه نياز به استاد آشنا ضرورى است.

علم تعبير از علوم كهن است و حضرات انبيا عليهم‏السلام معلم آن بوده‏اند و با وجود باطنى بودن داراى مبانى و اصول منظم و روشمندى است كه تاكنون تبيين نشده و هميشه به‏طور اجمال و به صورت سينه به سينه انتقال يافته است.

همان گونه كه گذشت اين دانش از مواهب ويژه‏ى الهى است و وجود آن در فردى، آثار بارزى را به‏دنبال دارد؛ به‏طورى كه آشنايى با آثار مى‏تواند افراد فاقد و مدعيانى كه چيزى جز استحسانات نفسانى و

(صفحه ی 17)

*********

بافته‏هاى ذهنى در دست ندارند را از دارندگان حقيقى آن به‏آسانى باز شناخت.

افرادى كه سرّ و باطن آنان به اين حقايق و معانى شكفته شده است و به‏واقع به اين موهبت رسيده‏اند، در ابتدا خود خواب‏هاى خوش و پرمعناى بسيارى مى‏بينند و رياضت‏هاى طبيعى و فراز و نشيب‏هاى فراوان قهرى در دامانشان قرار مى‏گيرد و صاحب رنج و سوز و آه و درد فراوان مى‏شوند.

با آن كه علم تعبير از علوم سينه به سينه است و تاكنون به شيوه‏ى قاعده‏مند و مدونى انسجام علمى نيافته است، مى‏توان آن را تحت ضوابطى كلى و به صورت روشمند ارايه داد و اين علم را همچون بسيارى از علوم آموزشى ساخت، و اين كار با آن‏كه بسيار مشكل و محتاج زحمات فراوانى است، از آن‏جا كه پيشينه‏اى ندارد، از تازگى و طراوت خاص خود برخوردار است و افزوده بر اين، همواره افراد عام و خاص به آن احساس نياز مى‏كنند.

اين نوشتار براى نخستين بار سعى دارد با برشمردن اصول تعبير، احكام و قوانين كلى آن را به صورت روشمند آموزش دهد.

در پايان خاطرنشان مى‏گردد تعبير اشياى پيرامون ما و به‏ويژه ساخته‏ها و اختراعات نوپديد عصر حاضر در نوشته‏ى ديگرى كه اين كتاب را تكميل مى‏نمايد آمده است كه ان شاء اللّه‏ در دسترس علاقه‏مندان قرار خواهد گرفت و مى‏توان نوشتار حاضر را مقدمه‏اى براى آن كتاب دانست.

وآخر دعوانا أن الحمد للّه‏ ربّ العالمين

(صفحه ی 18)

*********