پيش‏گفتار

الحمدللّه‏ رب العالمين، والصلوة والسلام على محمّد وآله الطاهرين، واللعن الدائم على أعدائهم أجمعين.

نوشتار حاضر به ارايه‏ى فهرست آيات اقتصادى و فرهنگ موضوعى اقتصاد در قرآن كريم مى‏پردازد.

موضوعات قرآن را به طور كلى مى‏توان تحت شش عنوان قرار داد:

1 ـ مباحث فكرى و انديشه‏هاى مختلف.

2 ـ معاد و مباحث مختلف آن كه قرآن كريم از آن به گونه‏ى جزيى و شخصى ياد مى‏كند و دريافت مستقل چنين موضوعاتى كه امرى جزيى است در خور عقل نيست كه به

صفحه ی 9

*********

درك امور كلى مى‏پردازد.

3 ـ گزاره‏هاى اخلاقى؛ اعم از خوب و بد امور در نزد همه‏ى اقوام و ملل و كليات و مبادى آن.

4 ـ احكام شرعى در محدوده‏ى شرعى نبوى و يا احكامى كه از اقوام و ملل پيشين بوده است.

5 ـ قصص و حكايات مختلف كه بيش از دوهزار آيه را به خود اختصاص داده است.

6 ـ موضوعات مختلف خارجى كه ديگر عناوين را تحت پوشش خود قرار مى‏دهد.

شماره‏ى همه‏ى آيات اقتصادى بر اساس اين پژوهش به 1142 آيه مى‏رسد كه در يكصد و يك سوره آمده و در فصل نخست اين آيات از قرآن كريم استخراج شده است و مى‏تواند به عنوان منبعى براى اقتصاد پژوهان و علاقمندان به مباحث اقتصادى مورد استفاده قرار گيرد.

سوره‏هايى كه داراى آيات اقتصادى نيست، سيزده سوره مى‏باشد كه عبارت است از:

حمد (1)، مريم (19)، قمر (54)، جن (72)، تكوير (81)،

صفحه ی 10

*********

انفطار (82)، طارق (86)، غاشيه (88)، قدر (97)، فيل (105)، كافرون (109)، نصر (110) و توحيد (112).

سوره‏هاى اقتصادى

سوره‏هايى كه داراى آيات اقتصادى است به اعتبار شماره‏ى آيات اقتصادى آن به ترتيب زير مى‏باشد:

بقره: 93 آيه؛ نساء: 72 آيه؛ نحل: 58 آيه؛ توبه: 53 آيه؛ مائده: 49 آيه؛ انعام: 46 آيه؛ اسراء: 45 آيه؛ آل عمران: 39 آيه؛ اعراف: 38 آيه؛ مؤمنون: 30 آيه؛ حج: 27 آيه؛ يونس: 25 آيه؛ كهف: 23 آيه.

قصص، هود و زخرف: هر يك 21 آيه؛ سبأ: 17 آيه.

ابراهيم، انفال و يوسف: هر يك 16 آيه.

رعد، نور، روم، فاطر، زمر، مؤمن و ليل: هر يك 15 آيه.

شورى و فجر: هر يك 14 آيه.

انبياء و حديد: هر يك 11 آيه.

حجر، طه و معارج: هريك 10 آيه.

دخان، جاثيه و ذاريات: هر يك 9 آيه.

صفحه ی 11

*********

يس، فتح و نوح: هر يك 8 آيه.

عنكبوت و نجم: هر يك 7 آيه.

فصلّت و حشر: هر يك 6 آيه.

نمل، لقمان، محمّد، طلاق، نازعات، اعلى، بلد و ضحى: هر يك 5 آيه.

احزاب، فرقان، شعراء، ص، رحمان، واقعه، مجادله، ملك، حاقه، نبأ و قارعه: هر يك 4 آيه.

صف، جمعه، منافقون، تغابن، دهر، مطفّفين، زلزال، تبّت و ناس: هر يك 3 آيه.

سجده، احقاف، ق، مدثر، قيامت، مرسلات، عبس، انشقاق، انشراح، تين، علق، عاديات، تكاثر، همزه، قريش و ماعون: هر يك 2 آيه.

صافات، حجرات، طور، ممتحنه، تحريم، مزمل، بروج، شمس، بيّنه، عصر، كوثر و فلق: هر يك 1 آيه.

فصل دوم اين نوشته، موضوعات اقتصادى را در قرآن كريم مى‏كاود و فرهنگ موضوعى اقتصاد در قرآن كريم را ارايه مى‏دهد. اين موضوعات عبارت است از:

صفحه ی 12

*********

معامله ـ معامله‏ى اموال، دين و جان؛ صفات خداوند به اعتبار راهنماى اقتصادى؛ حضرات معصومين عليهم‏السلام و اقتصاد؛ زكات، انفاق؛ بخل، ربا، زينت، اجرت، جزاء، اجاره، شريك مالك اصلى، مفسدان اقتصادى، امتحان مالك اصلى، جدا سازى مال يتيم؛ حقوق زن، ارث، كافر و دنيا، اهل كتاب، مؤمن و دنيا، دنيا و نعمت‏ها، رزق و نعمت حيوانات، نعمت باران و زمين، نعمت باد، نعمت‏هاى خارق العاده، گياهان، ديه، قوم عاد، قرض، وصيت، مهمان و فقيران، طيّبات و خبائث، شيطان در اقتصاد، تبديل عبادت به امور مادى، اسراف، مسخرات و صنايع، حكومت (مالك ظالم، اصلاح، حركت گروه كم، قوانين، حاكم و ...)؛ مردم و اقتصاد، كمك‏هاى غيبى، افكار متضاد، صنعت انسان، كنگره‏ى اقتصادى و افكار، خسارت، انبار سرمايه و سرمايه‏دار، فشار اقتصادى، آرامش اقتصادى، عقايد و عذاب اقتصادى، سرمايه‏دار و دانا، روز حسابرسى، تناسب‏ها، ترازوى قيامت و كم فروش.

در پايان، خاطرنشانى دو نكته بايسته است: يكى آن كه اين نوشته در سال‏هاى پيش از انقلاب و در پايان دهه‏ى چهل به

صفحه ی 13

*********

صورت فردى و با نبود امكانات پژوهشى حاضر، ولى با دقت تمام بر آيات قرآن كريم نگاشته شده است و چنان‏چه فرهنگ موضوعى آن با كاستى‏هايى روبه‏روست از اين جهت مى‏باشد و اگر امكانات و تيم پژوهشى در اختيار بود، بسيار مناسب‏تر از اين عرضه مى‏شد و ديگر اين كه رقم راست نشانگر شماره‏ى آيه و رقم چپ نشانگر شماره‏ى سوره است؛ براى نمونه، 16/2 به اين معناست كه آيه‏ى شانزدهم سوره‏ى دوم كه بقره است را مى‏نماياند.

وآخر دعوانا أن الحمد للّه‏ ربّ العالمين

صفحه ی 14

*********